les 11

In het zuiden van de provincie West-Vlaanderen situeert zich Anzegem. Een gemeente waarvan de parochiekerk Sint-Jan Baptist als sinds het einde van de twaalfde, begin dertiende eeuw deel vanuit maakt. Ongeveer zes jaar geleden verwoestte een brand de Sint-Jan Baptistkerk waardoor er een tabula rasa ontstond. Deze tragedie wordt beschouwd als een trauma doordat de gebruikelijke handelingen niet meer gehuisvest kunnen worden in de kerk. De aannemer, Artes Woudenberg, blaast nu de kerk terug nieuw leven in door een restauratie van het oudste gedeelte van kerk. Zo wordt het koor, de Romaanse vieringtoren, de zijaltaren en het dak hersteld in hun oorspronkelijke staat. Het schip wordt niet hersteld en krijgt een nieuwe invulling.

België is een land met een christelijke traditie waar je in elke gemeente of stad minstens één kerk kan terugvinden heden ten dage is er sprake van ontkerkelijking, de kerken lopen leeg. Tot een halve eeuw geleden werd de kerk nog aanzien als decor voor een centrale plaats waar mensen samen kwamen, een plaats die mensen verbond met elkaar. Een kerk is een plaats die beladen is met symboliek eigen aan het christendom. Omwille dat de kerk afgebrand is en een nieuwe invulling krijgt, mag de geschiedenis van de kerk niet zomaar vergeten worden. Zo ontstaat er de kans om van deze plek een genereuze plek te maken. Concreet wordt de kerk een plaats die toegankelijk wordt voor de diverse samenleving van Anzegem, die bestaat uit verschillende culturen. Een plek waar iedereen zich welkom en thuis voelt. Deze ingreep verbindt de architectuur met de traditie.

De oude indeling van de kerk, diende als basis voor het ontwerp. De kerk deed dienst als decor voor gelovigen waarbij het schip, het gedeelte waar de misviering plaats vond, als frontstage beschouwd. De sacristie, die onder andere bestond uit de vertrekken van de pastoor, werd als backstage beschouwd. Binnenin de kerk wordt er een generous homestay gehuisvest die teruggekoppeld wordt aan het oorspronkelijke decor. Het binnenschip zal dienst blijven doen als frontstage met als doen de inwoners van Anzegem samen te brengen. Aan de hand van een podium, diverse tribunes en het gezamenlijk koffie maken en drinken biedt het schip een welkom voor iedereen. De sacristie daarentegen zal dienstdoen als verblijf voor de tijdelijke bewoners waardoor het nog steeds als backstage wordt aanzien.

Uit respect voor de restanten van de kerk, die theatraal en geschiedenisrijk is, wordt er geopteerd voor een ingreep die losstaat van de vaste structuur van de kerk. Aan de hand van luchtbeelden komen er organische vormen tevoorschijn. Deze organische vormen worden omgezet in gebruiksvoorwerpen, met name een podium en twee tribunes. Daarnaast is elke tribune voorzien van een sokkel bestaande uit een vuur met aarde. Op deze sokkel kunnen de dorpelingen zelf koffie maken. Koffiedrinken is een sociale activiteit die mensen ertoe aanzet met elkaar te praten over actuele gebeurtenissen, interesses, cultuur, ... De handeling van het zelf koffie maken en drinken brengt menen samen en verenigt ze, ongeacht de geloofsovertuiging.

Het binnenschip dat dienstdoet als een openluchtplein is vrij te betreden en voor iedereen toegankelijk. Naast de kerk situeert zich het gemeentehuis. Door diverse tribunes en een podium te implementeren op het binnenplein, wordt er voor het gemeentepersoneel een nieuwe werkplaats aangeboden waar eventueel vergaderd kan worden. Ook wordt er binnenin de kerk een ruimte voorzien voor de tijdelijke bewoners. De oude sacristie zal dienstdoen als verblijfplaats voor de vier gasten. Zij krijgen een prominente rol en zijn gedurende hun verblijf, de conciërge van de kerk. Als genereus gebaar naar het dorp toe, krijgen zij de taak een event, performance of andere culturele activiteit te organiseren gedurende hun verblijf in de kerk.

Het doel van dit ontwerp is het creëren van een samenhorigheidsgevoel in het dorp. Het is een genereuze plek die bijdraagt aan haar omgeving zonder enige verwachting. Het ontwerp biedt een belevenis aan die ervoor zorgt dat bewoners zich samen veilig voelen in een omringende omgeving die zorgt voor geborgenheid.

Ishbel - Melissa - Christophe

Het doel van de verbeeldingskamer is om de bezoekers te doen nadenken over de essentie van het wonen en bouwen. Vandaag de dag is de link met de omgeving en natuur vaak zoek terwijl dit het begin vormt. De kwaliteiten van de omgeving worden vaak genegeerd tot grote spijt. Aarde is een oermateriaal dat overal terug te vinden is. Er zijn enorm veel mogelijkheden en toepassingen die aarde te bieden heeft. Tijden een verblijf in deze kamer is het de bedoeling dat de bezoeker terug opzoek gaat naar de kwaliteiten die aarde te bieden heeft.

Dit ontwerp bestaat uit een ondergrond van aarde. In de aarde zijn verschillende verhardingen aanwezig. Deze verhardingen bakenen zones af. In mijn ontwerp zijn er vier backstage-zones terug te vinden; het koken, het wassen, een kraan en het toilet. De zones die tot de backstage behoren, hebben een duidelijke functie en bieden de bewoners de mogelijkheid om zich intiem terug te trekken. De frontstage bestaat uit losse aarde en zijn vrij te gebruiken hoe de bewoners het wensen. Om te symmetrie in de verbeeldingskamer te doorbreken, heb ik gebruik gemaakt van ronde muren. Deze muren zijn opgetrokken door middel van rammed earth.

Christophe

De Nubische bevolking werd ontheemd van zijn eigen woonplaats door de bouw van de Aswandam meer dan vijftig jaar geleden. Sindsdien wordt deze bevolking gekenmerkt door het gedwongen verhuizen, loze beloftes en economische crisissen. De Nubiërs hadden een welvarend leven aan de Nijloevers in Aswan, ze deden aan landbouw en leefde in geïsoleerde gemeenschappen. Vanwege de verplichte verhuis naar de regio Edfu, is het leven van de Nubische bevolking volledig veranderd. De hervestigingsdorpen, die de overheid bouwde om de Nubische bevolking onderdak te geven, voldeden niet aan de eisen om het een volwaardige woning te noemen. De basisbehoeften waren slecht aangelegd en geïnstalleerd, eveneens ontstonden er al snel barsten en breuken in de woningen. Ook de landbouwvelden in de buurt waren niet geschikt om te bewerken.

Er kan gesteld worden dat de etnische Nubische bevolking een trauma heeft overgehouden aan de gedwongen verhuis en de gevolgen hiervan. De jongere generaties die geboren zijn in Edfu waren niet fysiek aanwezig bij deze gebeurtenis maar dragen eveneens dit trauma met zich mee. Het wordt doorgegeven van generatie op generatie. Hierdoor maakt de gedwongen verhuis deel uit van het leven van elke Nubiër.

Zoals eerder vermeld had de Nubische bevolking een welvarend leven. Hun woningen langs de Nijl waren ruim genoeg om heel de familie onderdak te geven. Na de gedwongen verhuis veranderde dit helemaal. Nubiërs uit 39 dorpen, die verspreid lagen op een 320 kilometer lange Nijloever, werden in 33 dorpen geplaatst. Deze 33 dorpen situeerde zich op een oppervlakte van 60 kilometer langs de Nijl tot 20 kilometer landinwaarts. De verschillende Nubische gemeenschappen werden samen gezet op een zakdoek. Ook dit zorgde ervoor dat de Nubiërs hun leven totaal omgegooid werd. De nagebouwde Nubische woningen waren hierdoor veel kleiner. De hele familie kon niet meer ondergebracht worden in eenzelfde woning. Ze hebben niet enkel in hun woning moeten inboeten aan ruimte, maar ook de buitenruimte is beperkter geworden.

In het genereus verblijf staat het trauma van de Nubische bevolking centraal. Het feit dat ze uit hun eigen woning zijn gezet geweest en weg moesten, wordt ervaren als een trauma dat doorgegeven wordt van generatie op generatie aan de hand van verhalen. Doordat er veel ruimte ontnomen is binnenin de woningen, wordt de binnenplaats het centrale punt voor zowel de Nubiërs als de toeristen. Zo kan er vanop deze plek een verzoening ontstaan tussen beide gemeenschappen aan de hand van een sokkel die er geplaatst wordt. Deze sokkel wordt vervaardigd uit geramde aarde. Dat is een traditionele bouwmethode die veel wordt toegepast bij het bouwen van Nubische woningen. Door deze techniek toe te passen voor het creëren van een nieuw object, namelijk de sokkel, wordt er een fierheid teweeggebracht bij de Nubische bevolking. Ook de waardering van de toerist zal hier
van groot belang zijn.

Binnen het conceptontwerp van ‘het decor’ wordt er rekening gehouden met de backstage en frontstage van de woning. Voor de bouw van de Aswandam in 1958 was de backstage de gehele Nubische woning. De woningen waren heel privaat en enkel toegankelijk voor de eigen familie. In de genereuze woning is de backstage in mindere mate aanwezig. Zo zal de toerist de Nubische woning wel kunnen betreden, maar zal de lokale Nubiër nog voldoende ruimte en privacy hebben in zijn eigen woning. De ruimtes die onder de backstage vallen zijn de slaapkamers van de Nubische bewoners, de woonkamer, de keuken en de badkamer. Het is belangrijk dat de lokale bevolking nog een eigen plek heeft terwijl er toeristen aanwezig zijn in hun woning.

De frontstage van de woning was vijftig jaar geleden de Nijl en zijn omgeving. De ruimte rondom de woning (met mastaba) waren open en toegankelijk voor de toeristen en lokale bevolking. In de genereuze woning zal de toegankelijkheid voor de toeristen worden uitgebreid. De frontstage in de woning bestaat uit de open binnenplaats en de slaapkamers van de toeristen. Door deze ingreep zal de binnenplaats zich verplaatsen van backstage naar frontstage. Het wordt een ruimte waar de toerist mag vertoeven om samen te kunnen koken met de lokale bevolking. Op deze manier worden de twee culturen samengebracht. Een sokkel, die dienstdoet als keuken, zal hierbij het centrale punt zijn voor zowel de toerist als de Nubiër. Op deze manier kunnen ze gezamenlijk koken, theedrinken, water opwarmen of zich verfrissen. De kans dat de toerist naast een geweldige ervaring ook een trauma krijgt van de sokkel bestaat. Een trauma dat ontstaat door het lange wachten vooraleer het warm water, thee of eten klaar is. Wat een trauma is voor de toerist, is dagelijkse routine en ontspanning voor de lokale bevolking.

Door het gedwongen vertrek uit Aswan hebben de Nubiërs moeite met het terugvinden van hun eigen identiteit. Een identiteit die verwijst naar het vroegere leven in Nubië. Maar willen de Nubiërs teruggaan naar hun vroegere identiteit of staan de Nubiërs open voor het moderne leven waarbij hun eigen levens worden gemoderniseerd? Deze vraag zal enkel beantwoord kunnen worden door de Nubische bevolking zelf. Door de genereuze ingreep, waarbij de sokkel centraal staat tussen de lokale bevolking en de toerist, ontstaat er een ontmoeting als verzoening waardoor de Nubische bevolking een antwoord kan vinden over hoe ze hun identiteit willen vormen.

Ishbel - Melissa - Christophe